Học giả Việt Nam: Việc phân phối thu nhập là giải pháp then chốt hiện thực hoá “thịnh vượng chung”

Sau khi tuyên bố hoàn thành thắng lợi mục tiêu xây dựng xã hội khá giả toàn diện vào năm 2021, Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã khởi xướng lại chủ trương thịnh vượng chung, nhấn mạnh đây là“yêu cầu bản chất của chủ nghĩa xã hội, là đặc trưng quan trọng của hiện đại hóa kiểu Trung Quốc”. Thịnh vượng chung hiểu đơn giản là sự giàu có cả về vật chất và tinh thần của toàn bộ nhân dân, là mục tiêu dài hạn mà Trung Quốc hướng tới thông qua việc dần đạt được các chỉ tiêu ngắn hạn cho từng giai đoạn cụ thể.

Nghiên cứu viên, Thạc sĩ (ThS.) Nguyễn Thanh Giang (công tác tại Viện nghiên cứu Châu Á – Thái Bình Dương, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam)

Trao đổi với Đài chúng tôi, Nghiên cứu viên, Thạc sĩ (ThS.) Nguyễn Thanh Giang (công tác tại Viện nghiên cứu Châu Á – Thái Bình Dương, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho biết: Một trong những nội dung quan trọng của thịnh vượng chung là thu hẹp khoảng cách thu nhập giữa các tầng lớp, phân phối thu nhập một cách công bằng, giảm bất bình đẳng trong xã hội. Để thực hiện được mục tiêu này, Trung Quốc đã có những điều chỉnh đáng kể trong hệ thống phân phối thu nhập và hệ thống thuế - những kinh nghiệm này có giá trị tham khảo với quốc gia đang tiến hành đẩy mạnh cải cách hệ thống thuế như Việt Nam.

“Cơ chế phân phối thu nhập của Trung Quốc hiện nay được tổ chức theo một hệ thống phức hợp, với sự kết hợp giữa nhiều phương thức phân phối khác nhau, hệ thống này bao gồm ba giai đoạn phân phối chính đó là phân phối lần đầu, phân phối lại (tái phân phối) và phân phối lần ba,” học giả Việt Nam chỉ ra.

Theo đó, phân phối thu nhập được thực hiện thông qua thị trường được gọi là phân phối lần đầu, tức là phân phối theo lợi ích cá nhân thu được bởi doanh nghiệp và cá nhân trong hoạt động kinh tế thị trường. Phân phối lại là phân phối do Chính phủ thực hiện, nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, với sự cân nhắc hợp lý về công bằng thông qua các phương thức như chính sách thuế, giảm nghèo và các biện pháp an sinh xã hội. Phân phối lần ba là phân phối được thúc đẩy bởi trách nhiệm xã hội, là một hình thức phân phối thứ cấp thông qua việc cá nhân/doanh nghiệp tự nguyện quyên góp một phần hoặc phần lớn thu nhập có thể chi trả của mình. Hình thức chủ yếu của phân phối lần ba là từ thiện, với các hoạt động như tự nguyện quyên góp tài sản hoặc cung cấp dịch vụ, hoạt động tình nguyện. Để hướng tới mục tiêu thịnh vượng chung, phương hướng điều chỉnh hệ thống phân phối thu nhập hiện nay được Trung Quốc nhấn mạnh đó là“xây dựng cơ chế phối hợp giữa phân phối lần đầu, phân phối lại và phân phối lần ba” nhằm xử lý tốt mối quan hệ giữa hiệu quả và công bằng.

“Trong những năm gần đây, khoảng cách thu nhập cư dân của Trung Quốc không giãn rộng nhưng cũng không thu hẹp đáng kể. Điều này cho thấy tác động của phân phối lần đầu và phân phối lại đối với việc thúc đẩy thịnh vượng chung là không rõ nét. Vì thế, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu“phải phát huy vai trò của phân phối lần ba, phát triển sự nghiệp từ thiện, cải thiện cục diện phân phối thu nhập,” ThS. Nguyễn Thanh Giang giải thích, cho rằng phân phối lần ba chính là sự bổ sung cho phân phối lần đầu và phân phối lại. Cơ chế phân phối ba tầng điều tiết và hỗ trợ lẫn nhau, vận hành theo pháp luật sẽ có lợi cho việc kết hợp giữa thị trường hiệu quả, chính phủ thuận tiện, xã hội nhân ái, thúc đẩy thịnh vượng chung.

Theo vị học giả, việc định vị phân phối lần ba ở vị trí quan trọng hơn trong các văn kiện chính thức của Đảng Cộng sản Trung Quốc dự báo rằng trong thời gian tới Trung Quốc sẽ nỗ lực để có những bước tiến nhất định trong việc thu hẹp chênh lệch giàu nghèo, thúc đẩy thực hiện mục tiêu thịnh vượng chung. Trong thực tiễn triển khai, Chính phủ Trung Quốc đã thúc đẩy phân phối lần ba thông qua một chiến dịch quyên góp từ thiện. Một số công ty nổi tiếng đã thực hiện các khoản quyên góp lớn cho chính phủ, lấy ví dụ, trong năm 2020, Alibaba đã quyên góp ít nhất 3,22 tỷ NDT (khoảng 497 triệu USD). Các công ty lớn như Tencent, Alibaba, Meituan, Xiaomi cùng một số công ty khác đã quyên góp gần 30 tỷ USD vào các hoạt động xã hội, CEO của mạng xã hội Weibo cũng đã tăng mức chi cho các hoạt động công ích từ 1% lên 3% lợi nhuận. Theo một cuộc khảo sát của Trung Quốc, có trên 80% người giàu Trung Quốc đã tham gia quyên góp từ thiện với số tiền lên tới hàng chục tỷ USD sau“lời kêu gọi thịnh vượng chung” của Tổng Bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình vào năm 2021.

“Công cụ chính sách thuế đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ quá trình phân phối, tham gia vào cả phân phối lần đầu, phân phối lại và phân phối lần ba. Thuế, như một đòn bẩy chính sách, có khả năng điều hướng dòng chảy của tài sản và nguồn lực, từ đó tạo ra tác động điều chỉnh đến phân phối thu nhập và trở thành công cụ hiệu quả để thúc đẩy thịnh vượng chung của Trung Quốc. Cải cách hệ thống thuế hiện nay của Trung Quốc nhằm tối ưu hóa chính sách thuế, giảm gánh nặng cho nhóm thu nhập trung bình và thấp, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và sự ổn định xã hội,” ThS. Nguyễn Thanh Giang đánh giá.

Phương hướng cải cách cấu trúc thuế hiện nay ở Trung Quốc đang được thực hiện từ hai phương diện: Tăng tỷ trọng thuế trực tiếp và giảm tỷ trọng thuế gián tiếp. Trong đó, thu trực tiếp là hình thức đánh thuế trực tiếp vào thu nhập của các cá nhân, tổ chức và do đó, đảm bảo sự công bằng trong lao động giữa những người chịu thuế. Ngược lại, thu gián tiếp được đánh thông qua giá cả hàng hóa, dịch vụ nên dễ kiểm soát hơn nhưng lại khó đảm bảo công bằng.

Bên cạnh việc điều chỉnh tỷ trọng hai loại thuế, chính phủ Trung Quốc cũng đưa ra các biện pháp cụ thể để giảm gánh nặng an sinh cho nhóm thu nhập trung bình. Cải cách năm 2018 quy định mức thu nhập khởi đầu chịu thuế của người lao động tại Trung Quốc đã tăng từ 3.500 NDT lên 5.000 NDT mỗi tháng nhằm điều tiết phân phối thu nhập và mở rộng quy mô của nhóm trung lưu. Đồng thời, trong cùng năm đó, chính phủ Trung Quốc đã bổ sung các khoản giảm trừ đặc biệt vào thu nhập chịu thuế đối với chi phí giáo dục trẻ em cũng như giáo dục thường xuyên, chữa bệnh hiểm nghèo, chăm sóc cho người cao tuổi, lãi cho vay mua nhà và tiền thuê nhà. Đối với nhóm thu nhập cao, Trung Quốc đã triển khai các chính sách điều tra và kiềm chế từ một thập niên trước. Năm 2018, một diễn viên nổi tiếng tại Trung Quốc đã bị phạt gần 900 triệu NDT vì tội trốn thuế và gian lận, kéo theo một danh sách những người nổi tiếng bị đưa vào tầm ngắm của chính quyền. Cuối năm 2020, một ngôi sao màn ảnh khác tiếp tục bị phạt gần 300 triệu NDT vì tội trốn thuế cùng với 551 nghệ sĩ, đạo diễn, nhà sản xuất và biên kịch được nhắm tới, trong đó có 17 ngôi sao khác cũng bị điều tra với tội danh tương tự.

Học giả Việt Nam cho rằng, ưu đãi thuế đối với hoạt động từ thiện là một điểm đáng chú ý trong điều chỉnh chính sách thuế giai đoạn hiện nay. Theo đó, Trung Quốc đã nâng mức ưu đãi thuế, tăng các loại hình ưu đãi thuế với các doanh nghiệp và cá nhân thực hiện công việc liên quan đến phân phối lần ba như công ích, từ thiện, qua đó phát huy tác dụng khích lệ đối với hoạt động này. Chế độ ưu đãi về thuế thông qua hình thức khấu trừ thuế trước thu nhập từ quyên góp từ thiện và quyên góp mang tính công ích. Giới hạn khấu trừ của cá nhân thực hiện hoạt động từ thiện lên tới 30% thu nhập chịu thuế của năm hiện tại và con số này của doanh nghiệp là 12% (theo nghiên cứu năm 2024).

“Việc lãnh đạo Trung Quốc xác định phương hướng điều chỉnh hệ thống phân phối thu nhập cũng như hệ thống thuế là chủ trương tích cực, thích hợp trong thời điểm hiện nay. Bởi lẽ, mục tiêu của thịnh vượng chung là đảm bảo rằng lợi ích từ tăng trưởng kinh tế đến được với tất cả mọi người. Thông qua điều chỉnh hệ thống phân phối thu nhập, điều chỉnh hệ thống thuế có thể giảm thiểu nghèo đói và bất bình đẳng, đồng thời thúc đẩy một kết quả cùng thắng giữa công bằng và hiệu quả. Cách làm của Trung Quốc có giá trị tham khảo với Việt Nam trong bối cảnh Việt Nam đang nghiên cứu cải cách hệ thống phân phối thu nhập, điều chỉnh các chính sách thuế phù hợp với tình hình mới,” ThS. Nguyễn Thanh Giang kết luận./.

Phóng viên: Thanh Xuân

Nguồn: CMG