Nhân dân Trung-Việt cùng chung niềm vui trong Lễ hội hát đình

Giữa mùa hè tháng 7, theo tiếng sóng của Vịnh Bắc Bộ, đảo Vạn Vĩ (Đông Hưng, Quảng Tây, Trung Quốc) và thành phố Móng Cái (Quảng Ninh, Việt Nam) cùng đón Lễ hội Hát đình - ngày hội truyền thống trọng đại của dân tộc Kinh. Buổi sáng hôm đó, không khí rộn ràng với tiếng trống, chiêng và pháo nổ, người dân tụ hội đông nghịt. Là lễ hội văn hóa lớn nhất của người Kinh, Hát đình năm nay không những bảo tồn nét cổ truyền mà còn gây ấn tượng nhờ sự giao lưu sâu sắc giữa cộng đồng người Kinh hai nước Trung-Việt. Giai điệu du dương của đàn bầu, dáng áo dài thướt tha, những điệu hò đối đáp... cùng vẽ nên bức tranh tuyệt vời về giao lưu văn hóa xuyên biên giới.

Hát đình, có nghĩa là“Lễ hội ca hát”, đã được đưa vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Trung Quốc. Tại ba đảo dân tộc Kinh (Vạn Vĩ, Vu Đầu, Sơn Tâm) của Trung Quốc và Móng Cái, bán đảo Trà Cổ của Việt Nam, lễ hội thường diễn ra từ ngày 10/6 Âm lịch, kéo dài 5-7 ngày. Tại lễ hội hàng năm, người Kinh và du khách hai nước quây quần bên nhau trong không khí tưng bừng.

Sáng ngày 15/7, khói hương nghi ngút trước đình Hát đình Vạn Vĩ, các bậc trưởng lão trong trang phục truyền thống, tay cầm nhang đèn, dẫn dắt dân làng đọc lời tế cổ. Nhờ công nghệ livestream 5G, đồng bào Kinh khắp nơi được theo dõi trực tiếp nghi lễ trang nghiêm này. Ông Tô Xuân Phát, Trưởng đình Hát đình Vạn Vĩ, chia sẻ:

“Đoàn rước thần của chúng tôi mặc trang phục dân tộc sặc sỡ, khiêng kiệu thần, vừa đi ra bờ biển vừa đánh trống để nghênh đón thần biển về đình tế lễ, hát bài Hát đình. Rất nhiều du khách cũng đến cầu phúc.”

Điểm nhấn của lễ hội là phần hát Hát đình. Trên sân khấu ngoài trời, các thiếu nữ dân tộc Kinh trong tà áo dài thêu hoa, cầm sào tre nhảy điệu“Múa đèn trời”; tại quảng trường Móng Cái, múa sạp truyền thống và đàn bầu phối hợp nhạc điện tử, đã thể hiện sức sống mới của nghệ thuật cổ. Mọi người vừa ăn uống, vừa thưởng thức tiết mục đến tận sáng.

Thiếu nữ Đông Hưng Vũ Thu Linh 20 tuổi, cho biết:“Hát đình là lễ hội lớn nhất của người Kinh được người dân địa phương rất coi trọng, ai ở xa cũng về, mặc áo dài đẹp cùng vui. Trước đây, ca múa chỉ biểu diễn trong làng, giờ qua mạng xã hội, khán giả toàn cầu đều xem được.”

Lễ hội cũng thúc đẩy giao lưu nhân dân hai nước. Ông Tô Xuân Phát cho biết năm nay có hàng trăm bạn bè Việt Nam tham dự, cùng người dân Trung Quốc mặc trang phục dân tộc cầu mưa thuận gió hòa, nghề cá bội thu, nhân khẩu tăng lên.

Giao lưu văn hóa Trung-Việt luôn được nhân dân hai nước ưa chuộng. Hàng năm, khi Việt Nam tổ chức Hát đình, Đông Hưng cũng cử đoàn tham gia.

Đúng cao điểm du lịch hè, Hát đình trở thành"tấm danh thiếp" mới của du lịch biên giới. Du khách khắp nơi cùng người Kinh đi cà kheo, kéo lưới, bắt ốc... Ông Phùng đến từ Sơn Đông Trung Quốc hào hứng nói:

“Tình cờ gặp Hát đình trong khi du lịch tại đây, chúng tôi được thưởng thức bánh cuốn, nước mắm, bánh đa... cùng tiết mục đàn bầu đặc sắc, rất vui!”

“Hát đình không nên giới hạn ở thời gian hay địa điểm, mà phải thành sân chơi giao lưu thường xuyên.” Người phụ trách Sở Văn hóa Du lịch Đông Hưng cho biết sẽ hợp tác với Móng Cái xây dựng“Hành lang văn hóa dân tộc Kinh Trung-Việt”, tạo thương hiệu văn hóa xuyên quốc gia, để nhân dân Trung-Việt giao lưu tình cảm đầy đủ trong bầu không khí vui vẻ.

Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin Móng Cái, Việt Nam cho biết:“Năm nay trùng dịp kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và Năm Giao lưu Nhân văn Trung-Việt, chúng tôi mong tăng cường trao đổi và hợp tác, cùng thúc đẩy sự phát triển của du lịch xuyên biên giới.”

Trong khuôn khổ Hát đình năm nay, thành phố Đông Hưng Trung Quốc tổ chức“Gala Đàn bầu Trung-Việt 2025” tại Bảo tàng Dân tộc Kinh. Chương trình quy tụ hơn 20 nghệ sĩ trong đó có nghệ sĩ ưu tú Việt Nam Phan Kim Thành và nghệ nhân di sản đàn bầu Quảng Tây, Trung Quốc Triệu Hà, v.v., viết nên chương mới giao lưu văn hóa bằng một sợi dây đàn.

Gala mở đầu là hai bản nhạc“Mặt Trăng nói hộ lòng em” và“Sau cơn mưa” do nghệ sĩ Phan Kim Thành trình diễn. Âm sắc độc đáo của đàn bầu khiến khán giả say mê. Nghệ sĩ Phan Kim Thành chia sẻ:“Đàn bầu là gia phả bằng âm thanh của người Kinh. Điều kỳ diệu nhất là hiệu ứng‘ngân nga’, mô phỏng thanh điệu tiếng Kinh, cũng là cách chúng tôi bày tỏ cảm xúc.”

Sau đó, tiết mục“Lời ru của mẹ” của nghệ sĩ trẻ Bành Khải (Trung Quốc) đã minh chứng rõ điều này, với giai điệu dịu dàng như tiếng mẹ ru, khiến khán giả thán phục“bản giao hưởng một dây”. Giáo sư Tôn Tiến đến từ Học viện Nghệ thuật Đại học Dân tộc Quảng Tây đánh giá:“Rất vui khi có hoạt động giao lưu ý nghĩa này, để nghệ sĩ hai nước thông qua âm nhạc bày tỏ tình cảm, giao lưu tư tưởng, quảng bá văn hóa.”

Tiếp theo, nghệ sĩ Đường Giai Hà trình diễn“Khúc hát mừng Hát đình” phối hợp nhạc điện tử, tạo nên bầu không khí sôi động.

Bà Triệu Hà - nghệ nhân di sản đàn bầu Quảng Tây Trung Quốc chia sẻ:“Bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể không phải là nhốt nhạc cụ trong bảo tàng. Truyền thống cần hít thở không khí mới. Hôm nay, các nghệ sĩ của hai nước chúng ta tề tựu ở đây chính là để cho thế hệ trẻ ngày nay thấy rằng đàn bầu không hề‘quê mùa’ và‘lỗi thời’, mà chúng ta đang chứng minh tiềm năng thời thượng của nó.”

Bà Triệu Hà kể rằng, thời kỳ đầu cải cách mở cửa, trên đảo chỉ còn 3 cụ già biết chơi đàn.“Kỹ thuật chế tác đàn bầu gần như thất truyền, người biết chơi đàn không đến 5 người. Giờ đây, học trò của chúng tôi đã lên đến hàng trăm, trên đảo chúng tôi thường xuyên tổ chức biểu diễn đàn bầu trăm người.”

Trong phần giao lưu, bà Triệu Hà đã chia sẻ một đọan clip trên TikTok đạt 500 nghìn lượt thích: bà mặc áo dài chơi khúc nhạc“Vạn cương”. Những năm gần đây, bà kết hợp đàn bầu với nhạc điện tử, pop, đồng thời phát triển phiên bản mini để dễ học. Bà cho biết,“Năm ngoái chúng tôi đã đào tạo 200 học viên, hè này cũng có nhiều em nhỏ đăng ký. Có bé bảo đàn bầu hay hơn cả máy chơi game!”

Tuy nhiên, phiên bản mi ni, điện tử cũng gây tranh cãi. Một số người cho rằng nó“mất hồn cốt”, nghệ sĩ Phan Kim Thành và Triệu Hà đều nhất trí quan điểm cho rằng,“Gốc truyền thống không thể lay chuyển”, nghệ sĩ Phan Kim Thành nhấn mạnh:“Mọi sáng tạo phải dựa trên nền tảng các bài truyền thống”

Bà Triệu Hà thường tổ chức buổi“Đối thoại giữa nghệ nhân và giới trẻ” tại bảo tàng. Để tiếp cận đa dạng khán giả, các nghệ sĩ còn trình diễn các bài“hit” trên TikTok bằng tiếng Việt, dân ca Nội Mông, hay“Dòng suối nhỏ” của dân ca Vân Nam...

Bà nhấn mạnh:“Sáng tạo để truyền thống trường tồn. Dù là nhạc cụ dân tộc Kinh, đàn bầu cũng có thể được mọi dân tộc yêu thích. Chúng tôi sẵn sàng dạy bất cứ ai muốn học. Nghệ thuật đàn bầu tựa như viên ngọc trai, cần được nuôi dưỡng trong những vùng nước khác nhau. Việc bảo tồn nó cũng phải như biển cả mà người Kinh tôn thờ - rộng mở và bao dung.”

Tại buổi hòa nhạc, bản hợp tấu“Khải hoàn ca” của các nhạc sĩ Trung-Việt đã đẩy không khí lên đến đỉnh điểm. Sau khi kết thúc, khán giả không nỡ rời đi, xếp hàng chụp ảnh lưu niệm. Nghệ sĩ Phan Kim Thành xúc động nói:

“Dù ngôn ngữ khác nhau, nhưng khi âm nhạc cất lên, chúng tôi đều hiểu nhau muốn diễn tả điều gì. Tôi vô cùng xúc động khi được dẫn đoàn nghệ sĩ Hà Nội đến Đông Hưng giao lưu. Hoạt động lần này chính là cây cầu kết nối âm nhạc, góp phần thắt chặt tình hữu nghị giữa hai nước chúng ta.”

Văn minh tỏa sáng nhờ sự giao lưu, phong phú nhờ sự học hỏi. Cây đàn bầu dù chỉ có một dây, nhưng dưới bàn tay nghệ sĩ Trung - Việt, đã cất lên những giai điệu vượt qua biên giới ngôn ngữ, chạm đến sự đồng điệu của tâm hồn. Những dân tộc khác nhau được thấy vẻ đẹp của nhau, được nghe tiếng lòng tri âm tri kỷ.