Cục diện phát triển mới: Bước nhảy vọt mang tính chiến lược từ “một trăm triệu đôi giày” đến “một con chip”

Trong bối cảnh“biến động trăm năm chưa từng có”, lãnh đạo Trung Quốc – Chủ tịch Tập Cận Bình đã đưa ra chiến lược xây dựng“cục diện phát triển mới”. Chiến lược này, được gọi là“tuần hoàn kép”, lấy tuần hoàn trong nước làm chủ thể, tuần hoàn trong nước và quốc tế thúc đẩy lẫn nhau, không chỉ là chìa khóa cho sự chuyển mình của nền kinh tế Trung Quốc, mà còn cung cấp trí tuệ phương Đông để tháo gỡ bế tắc phát triển toàn cầu.

Cục diện phát triển mới là gì?

Trong 40 năm qua, Trung Quốc đã vươn lên thành cường quốc kinh tế nhờ mô hình“hai đầu ở ngoài” (thị trường và tài nguyên đều phụ thuộc vào nước ngoài), từ đó nâng cao thực lực tổng hợp quốc gia và đời sống người dân. Tuy nhiên, mô hình này cũng đối mặt với hai thách thức lớn: Thứ nhất, quá phụ thuộc vào thị trường quốc tế khiến khả năng chống rủi ro yếu; thứ hai, mãi mắc kẹt tại phân khúc trung bình-thấp trong chuỗi giá trị toàn cầu, các công nghệ then chốt bị người khác kiểm soát. Ví dụ điển hình là: thu nhập từ sản xuất 100 triệu đôi giày chỉ đổi được 1 chiếc máy bay chở khách.

Cùng lúc đó, cả điều kiện trong nước lẫn môi trường quốc tế đều thay đổi sâu sắc. Trong nước, GDP bình quân đầu người tại Trung Quốc vượt 10.000 USD, nhu cầu của người dân chuyển từ“có hay không” sang“tốt hay chưa”, tăng trưởng nhu cầu nội địa khiến Trung Quốc trở thành thị trường tiêu dùng lớn nhất và tiềm năng nhất thế giới. Trên quốc tế, làn sóng chống toàn cầu hóa, chủ nghĩa bảo hộ thương mại trỗi dậy, Mỹ không ngừng chèn ép và kiềm chế sự phát triển của Trung Quốc,“siết cổ” công nghệ then chốt như chip, dựng lên các rào cản thương mại.

Những thay đổi này buộc Trung Quốc phải chuyển từ mô hình“hai đầu ở ngoài” sang“tuần hoàn kép”: Thông qua tuần hoàn trong nước để đạt tự chủ về khoa học – công nghệ, ví dụ như máy bay lớn nội địa C919 phá thế độc quyền của Boeing và Airbus; số lượng bằng sáng chế 5G của Huawei đứng đầu thế giới. Đồng thời, thông qua tuần hoàn quốc tế để nâng cao năng lực cạnh tranh, chẳng hạn như nhà máy Tesla tại Thượng Hải thúc đẩy nâng cấp chuỗi ngành xe năng lượng mới của Trung Quốc, sản lượng xe điện của Trung Quốc chiếm 60% toàn cầu.

Cách xây dựng cục diện phát triển mới: Mật mã phát triển trong gen văn minh

Cục diện phát triển mới là chiến lược trọng đại do Chủ tịch Tập Cận Bình đề xướng liên quan đến toàn cục phát triển của Trung Quốc, kế thừa những gien đặc biệt của nền văn minh 5.000 năm Trung Hoa.

Thứ nhất là quan niệm hệ thống: Văn hóa Trung Hoa nhấn mạnh“thiên nhân hợp nhất” (Thiên nhiên và con người thống nhất), coi trọng cân bằng tổng thể và phát triển hài hòa. Chủ tịch Tập Cận Bình cho rằng, chỉ khi đặt nền móng vững chắc trong nước, đảm bảo dòng tuần hoàn trong nước thông suốt, mới có thể thích ứng với biến động bên ngoài, duy trì sức sống và phát triển lâu dài.

Thứ hai là giữ vững cái gốc nhưng không ngừng đổi mới sáng tạo: Chiến lược“tuần hoàn kép” chính là bước nhảy vọt sáng tạo để giải quyết những mâu thuẫn và thách thức mới từ môi trường trong và ngoài nước. Trong khi giữ ổn định nền tảng kinh tế, phải đẩy mạnh phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo để thoát khỏi tình thế bị Mỹ“siết cổ” công nghệ cao.

Thứ ba là cởi mở và bao trùm: Dùng tuần hoàn trong nước phát triển chất lượng cao để thúc đẩy mở cửa“tuần hoàn kép” ở mức độ cao hơn. Điều này thể hiện rõ qua các thành quả của sáng kiến“Vành đai và Con đường”.

Cái mới của cục diện phát triển mới là gì? Thoát khỏi"luật rừng" bằng con đường khác biệt

Có người đặt câu hỏi: Chiến lược“tuần hoàn kép” của Trung Quốc khác gì so với chiến lược“đưa nhà máy trở về Mỹ” mà Mỹ kêu gọi rầm rộ suốt mấy năm qua? Chúng ta hãy thử so sánh:

Mô hình Mỹ:

1. Dùng trợ cấp khổng lồ để ép doanh nghiệp chuyển nhà máy, ví dụ trợ cấp 50 tỷ USD cho Intel xây nhà máy và buộc chip phải sản xuất trong nước Mỹ.

2. Lập liên minh phong tỏa công nghệ, như gây áp lực buộc công ty ASML (Hà Lan) không bán máy quang khắc cao cấp cho Trung Quốc, nhằm chặn đứng quá trình nâng cấp công nghệ của Trung Quốc.

3. Tùy tiện áp thuế khắp thế giới với ảo tưởng xóa thâm hụt thương mại và đưa sản xuất quay trở lại Mỹ.

Kết quả là: Mỹ không chỉ phá vỡ trật tự kinh tế quốc tế mà còn tự đẩy mình vào thế cô lập. Nhà máy Intel vì thiếu lao động, chi phí tăng cao nên chậm tiến độ hơn 2 năm.“Siết cổ” công nghệ của Mỹ lại kích thích Trung Quốc chuyển áp lực thành động lực đổi mới, tỷ lệ tự cung chip của Trung Quốc tăng 40% trong 2 năm. Chính sách bắt nạt thuế quan của Mỹ khiến EU, ASEAN cùng 32 quốc gia phản kích lại cuộc chiến thương mại do Mỹ khơi mào.

Mô hình Trung Quốc:

1. Thu hút vốn đầu tư nước ngoài bằng thị trường: ví dụ số lượng xe được sản xuất tại siêu nhà máy Tesla ở Thượng Hải chiếm 45% doanh số toàn cầu của hãng.

2. Theo đuổi hợp tác cùng thắng: ví dụ công ty pin xe điện CATL của Trung Quốc xây nhà máy ở Hungary, kết hợp công nghệ châu Âu và kinh nghiệm Trung Quốc, chiếm 20% thị phần châu Âu.

3. Đề xướng công nghệ mở: như DeepSeek thúc đẩy chia sẻ công nghệ toàn cầu, tăng tốc phổ cập AI, thúc đẩy hợp tác liên ngành và đột phá trong nhiều lĩnh vực.

So sánh cho thấy: Mỹ theo đuổi“trò chơi tổng bằng 0”, Trung Quốc theo đuổi“hợp tác cùng thắng”.

Ý nghĩa toàn cầu của cục diện phát triển mới: Hy vọng lâu dài cho tương lai

Chủ tịch Tập Cận Bình từng ví von:“Kinh tế Trung Quốc là đại dương, không phải ao nhỏ”. Biển lớn ấy đang mở ra“tuyến hàng hải” mới qua“tuần hoàn kép”, mang lại ổn định và cơ hội cho thế giới. Như Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim từng nói:“Trung Quốc mang đến không chỉ là sự ổn định, mà còn là hy vọng lâu dài cho tương lai”.

Chúng ta cùng đọc thêm một số ví dụ:

1. Ví dụ chuyển mình từ“chợ hàng nhái” sang“cao nguyên đổi mới”: Hơn 10 năm trước, chợ điện tử Hoa Cường Bắc ở Thâm Quyến nổi tiếng toàn cầu với những sản phẩm hàng nhái giá rẻ. Đến năm 2023, khu thương mại Hoa Cường Bắc có 12.000 doanh nghiệp công nghệ cao với hơn 50% là sản phẩm xuất khẩu là hàng tự nghiên cứu phát triển như drone, robot mang thương hiệu Trung Quốc.

2. Khu thí điểm thương mại tự do: Từ năm 2013, Trung Quốc đã lập 22 khu thí điểm ở Thượng Hải, Quảng Đông, Liêu Ninh, Sơn Đông, Bắc Kinh... Khu tự do Thượng Hải phát triển hệ thống công nghiệp hiện đại với 6 trụ cột:“Chip Trung Quốc”,“Thuốc sáng tạo”,“Sản xuất thông minh”,“Giấc mơ bầu trời”,“Xe của tương lai”,“Cảng dữ liệu”.... Khu tự do Thiên Tân tập trung vào ngành cho thuê tài chính, trở thành trung tâm cho thuê máy bay lớn thứ hai thế giới.

3. Tàu chuyên tuyến Trung Quốc - châu Âu: Từ năm 2016 đến 2023, số chuyến tàu Trung Quốc - châu Âu tăng từ 1.702 lên hơn 17.000 chuyến mỗi năm, mạng lưới dịch vụ gần như phủ khắp lục địa Á – Âu. Tàu Trung Quốc - châu Âu giúp các sản phẩm“Made in China” như đồ điện tử, gia dụng, xe điện... đến châu Âu nhanh và rẻ hơn. Ví dụ, táo Ba Lan đến Trung Quốc chỉ mất 14 ngày thay vì 40 ngày trước đây.

Nguồn: CMG